i

Τοπική Αυτοδιοίκηση. Το γόνιμο έδαφος καλλιέργειας της Συμμετοχικής Δημοκρατίας σήμερα

Γράφει ο Βασίλης Τακτικός

 

Το Πανελλήνιο Παρατηρητήριο των Οργανώσεων Κοινωνίας Πολιτών έχουν κάνει  πολλές αναφορές σε θέματα όπως συμμετοχική δημοκρατία, κοινωνική οικονομία σε σχέση με την Τοπική Αυτοδιοίκηση επισημαίνοντας την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στην δημόσια διαβούλευση και την κοινωνική οικονομία.

Είναι αλήθεια ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία που έχουμε σήμερα στην τοπική αυτοδιοίκηση είναι σε κρίση, μολονότι νομικά οι θεσμοί της διαβούλευσης και ειδικά μέσα από το σχέδιο Καλλικράτης έχουν κατοχυρωθεί, αλλά τελικά δεν αποδίδουν στην πράξη. Στην ουσία η αντιπροσωπευτική δημοκρατία στην τοπική αυτοδιοίκηση ποτέ δεν έγινε ουσιαστικότερη στη χώρα μας, σε σχέση με την αντιπροσωπευτική δημοκρατία που έχουμε στο κοινοβούλιο. Σε αντίθεση με το μέσο όρο της συμμετοχικής δημοκρατίας στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης που υπάρχει στις προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες.


Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία πάσχει από την ίδια της τη δομή και είναι επιρρεπής στο σφετερισμό της εκπροσώπησης που εκδηλώνεται, όπως είπαμε προηγουμένως, από τις πελατειακές σχέσεις και την έμμεση «εξαγορά» της ψήφου με ατομιστικά ανταλλάγματα. Το άλλο πρόβλημα είναι ότι οι εμπλεκόμενοι αιρετοί στην τοπική αυτοδιοίκηση μιμούνται και είναι πιστά αντίγραφα της κρατικής πολιτικής και εν πολλοίς εξαρτώνται από την εύνοια της γενικής κυβέρνησης και των σχέσεων με το κράτος και όχι με τους ίδιους τους πολίτες.

Δηλαδή, η δημοτική πολιτική ετεροπροσδιορίζεται από τη γενικότερη πολιτική και δεν αυτοπροσδιορίζεται από τη συμμετοχή των ίδιων της των πολιτών. Και αυτό βέβαια, οφείλεται στη γενικότερη απάθεια και συνευθύνη των δημοτών. Με αυτή την έννοια το πρόβλημα βρίσκεται στην έλλειψη οράματος των πολιτών για την πόλη και στο συμβιβασμό ότι αρκεί να ψηφίζει κανείς κάθε τέσσερα χρόνια κάποιους εκλεκτούς αιρετούς που θα φροντίσουν για λογαριασμό τους. Αυτό όμως, δεν είναι δημοκρατία, τουλάχιστον κατά την αρχαία ελληνική έννοια όπου στη δημοκρατία ο λαός και ο πολίτης άρχει και όχι οι εκπρόσωποί του. Οι εκπρόσωποι στην καλύτερη περίπτωση είναι εντεταλμένοι να κάνουν συγκεκριμένες εντολές και είναι άμεσα ανακλητοί.

Λαμβάνοντας υπόψη, όλα τα παραπάνω, οι ανάγκες της πόλης σήμερα μπορούν να εξυπηρετηθούν καλύτερα εάν προσεγγίσουμε το αρχαιοελληνικό δημοκρατικό πρότυπο.

Αρχικά η κρίση η οικονομική, η κοινωνική που διανύουμε σήμερα θέτει επί τάπητος θέματα αμφισβήτησης και επαναπροσδιορισμού της ίδιας της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας εξαιτίας και της διαφθοράς που την περιπλέκει.
Οι θεσμοί αλληλεγγύης και το συλλογικό πρόταγμα που τίθεται αναγκαστικά στην πολιτική ατζέντα υπαγορεύει την ανάγκη για τη συμμετοχική δημοκρατία.
Με αυτή την έννοια η συμμετοχική δημοκρατία είναι ρεαλιστικός στόχος να εφαρμοστεί στις μέρες μας, δεδομένης της ανάπτυξης της οριζόντιας επικοινωνίας των πολιτών μέσω του διαδικτύου, που διευκολύνει την όλη διαδικασία.

Άρα, μπορούμε να μιλήσουμε για πρότυπα εναλλακτικά αλλά και για την παράδοση της αρχαιοελληνικής αθηναϊκής δημοκρατίας και να προσαρμόσουμε καλές πρακτικές αυτής στις μέρες μας, όπως μπορούμε και να μιλήσουμε και για τις καλές πρακτικές της συμμετοχικής δημοκρατίας που αναπτύσσονται ήδη στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα πιο άμεσα καλά παραδείγματα συμμετοχικής δημοκρατίας που μπορούμε να πάρουμε είναι από τις προηγμένες κοινωνίες της Ευρώπης, κεντροευρωπαϊκές και σκανδιναβικές χώρες, όπου η κοινωνία πολιτών πραγματικά συμμετέχει και προσδιορίζει καθοριστικά την πολιτική στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Η αρχαιοελληνική παράδοση της δημοκρατίας είναι ασφαλώς μία πηγή έμπνευσης που ισχυροποιείται από τις καλές πρακτικές των οργανώσεων κοινωνίας πολιτών, που θέτουν όμως οικουμενικά ζητήματα και συνολικά ζητήματα της πόλης. Γιατί υπάρχουν και ΜΚΟ που ασχολούνται με επιμέρους ζητήματα, που ουδόλως τις απασχολεί η λειτουργία της πόλης όπως φιλανθρωπικές οργανώσεις που με τη λειτουργία τους διαιωνίζουν τις ανισότητες και λειτουργούν προσχηματικά ως φορείς αλληλεγγύης.

Οργανώσεις που προωθούν την αυτάρεσκη φιλανθρωπία, όπου ο πλήρης βοηθά τον ελλιπή και ο ανώτερος τον κατώτερο, με τρόπο τέτοιο που διαιωνίζονται οι ανισότητες. Αντιθέτως, η συμμετοχική δημοκρατία αναπτύσσεται και προϋποθέτει όταν η δράση των οργανώσεων κοινωνίας πολιτών συνδυάζεται με την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας, που ως σκοπό της έχει τη διαρκή μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων και την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού. 


Η αλληλοσυσχέτιση μεταξύ συμμετοχικής δημοκρατίας και οργανώσεων κοινωνίας πολιτών είναι προφανής σύμφωνα με τα παραπάνω. Η συμμετοχική δημοκρατία χρειάζεται απαραιτήτως ένα ενεργό υποκείμενο πολιτών, που παρεμβαίνει και αποφασίζει για την κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της πόλης και αυτό το υποκείμενο δεν μπορεί να εξασφαλιστεί διαφορετικά χωρίς την παρουσία και καθοριστική συμβολή σήμερα των οργανώσεων κοινωνίας πολιτών.

Σήμερα, οι ιδέες του Κορνήλιου Καστοριάδη (σαν θεωρητικός της αυτονομίας και της άμεσης δημοκρατίας ) μπορούν να βρουν πολύ μεγαλύτερη απήχηση ακριβώς για τους λόγους που αυτό το καταναλωτικό, φαντασιακό της αφθονίας καταρρέει. Εδώ, ενδεχομένως βρίσκεται και η ευθύνη των πολιτών να στοχαστούν πάνω στη νέα πραγματικότητα, γιατί όπως λέει ο Κορνήλιος Καστοριάδης η δημοκρατία είναι το καθεστώς της πολιτικής ανακλαστικής στοχαστικότητας.

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης δεν πιστεύει στην επιστήμη της ιστορίας και της πολιτικής, αντίθετα μας λέει ότι το κοινωνικό φαντασιακό είναι η πηγή των θεσμών που ρυθμίζουν και οργανώνουν τη ζωή των ανθρώπων. Αυτό δημιουργεί κάτι πολύ σημαντικό: τις φαντασιακές κοινωνικές σημασίες. Αυτό που πιστεύεις και που πιστεύει μία κοινωνία γίνεται δράση και αντανακλάται στην πραγματικότητα.


Σε σχέση με τη σύγχρονη πόλη λοιπόν, από τα πιστεύω μας και από το φαντασιακό μας εξαρτάται εάν η πόλις προάγει τη συλλογική δημιουργία ή τη λατρεία της κατανάλωσης και του ατομικισμού, που οδηγεί στη λεηλασία του δημοσίου συμφέροντος και του μέλλοντος μιας πόλης και στους κοινωνικούς αποκλεισμούς. Την ανάγκη μπορεί να επικαλεστεί κάποιος για να κάνει όλο αυτά, να δημιουργήσει συμμορίες. Η ανάγκη μπορεί επίσης να τον ωθήσει να συνεργαστεί, να συνεταιρισθεί και να ενδιαφερθεί από κοινού για το συμφέρον της πόλης. Την ανάγκη επικαλούνται σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο εκείνοι που οργανώνονται σε φασιστικές οργανώσεις. Το φαινόμενο αυτό επομένως, δεν μπορεί να εξηγηθεί επαρκώς με την πάλη των τάξεων.

Μπορεί να εξηγηθεί όμως με το κοινωνικό φαντασιακό, με τη θεωρητική τομή του κοινωνικού φαντασιακού που εισήγαγε στη θεωρητική σκέψη ο Κορνήλιος Καστοριάδης.


Η καινοτομία της σκέψης του Κορνήλιου Καστοριάδη σε σχέση με τη δημοκρατία και το παράδειγμα της αρχαίας ελληνικής πόλης βρίσκεται στα βιβλία του «Αρχαία ελληνική δημοκρατία», «Χώροι του ανθρώπου» και «Διάλογοι» είναι πως η πολιτική δεν είναι επιστήμη, καθώς επιστήμη δεν είναι ούτε η ιδεολογία, ούτε η οικολογία, ούτε κάποιος άλλος θεσμός. Η πολιτική δεν είναι υπόθεση μόνο των ειδικών, των τεχνοκρατών και των γραφειοκρατών. Στην πολιτική και στη δημοκρατία έχουν άποψη, δόξα και αποφασίζουν όλοι.
Αλλά θα ήταν αδιανόητο να υπάρξουν τέτοιες αποφάσεις χωρίς την αθηναϊκή δημοκρατία και την Εκκλησία του Δήμου, όπως θα ήταν αδιανόητο να υπάρξουν απλοί πολίτες φιλόσοφοι όπως ο Σωκράτης, χωρίς τους θεσμούς της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας.

Βασικό στοιχείο της θεωρίας του Κορνήλιου Καστοριάδη είναι η θεωρία της αυτονομίας και η προϋπόθεση για την ύπαρξη της δημοκρατίας δηλαδή να υπάρχουν πολίτες που να σκέφτονται αυτόνομα.
Σε γενικές γραμμές προϋπόθεση για τη λειτουργία της δημοκρατίας είναι οι πολίτες να σκέφτονται και να λειτουργούν αυτόνομα. Να γνωρίζουν ότι οι ίδιοι είναι η πηγή, αυτοί που δημιουργούν και αποφασίζουν τους νόμους. Οι πολίτες είναι δημιουργοί της ιστορίας τους.

Ετερονομία είναι όταν λησμονούν ότι οι ίδιες οι κοινωνίες δημιουργούν τους νόμους και πιστεύουν ότι έρχονται από κάπου απέξω, από το θεό, το Μωυσή από τους σοφούς προγόνους, από την παράδοση. Η αυτονομία είναι να καταλάβει η κοινωνία ότι μπορεί να αυτοθεσμίζεται να κάνει μεταρρυθμίσεις και να δημιουργεί η ίδια καινούριους νόμους, που μπορούν να αναιρούν ή και να συμπληρώνουν τους παλιούς χωρίς αυτό να θεωρείται βέβηλη πράξη.


Τα κινήματα πολιτών σήμερα όπως το οικολογικό κίνημα, το καταναλωτικό κίνημα και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις θα μπορούσαν εν πολλοίς να είναι αυτόνομα κινήματα, αυτό σε άλλες περιπτώσεις συμβαίνει και σε άλλες όχι. Πολλές φορές πίσω από αυτά τα κινήματα βρίσκονται και κάποια οργανωμένα λόμπι και συντεχνιακά συμφέροντα επομένως δεν έχουμε σε όλες τις περιπτώσεις αυτόνομα κινήματα. Η συμμετοχική δημοκρατία και η κοινωνική οικονομία είναι οι άξονες πάνω στους οποίους κινείται η δραστηριότητα το Πανελλήνιου Παρατηρητηρίου των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών.

 

 

Κοινωνική Δικτύωση

Όλα τα
Facebook του δικτύου

fb trnsp

Ενδιαφέροντα Blogs

Όλα τα
Blogs του δικτύου

blog trnsp

Hellas2Day

hellasday2

ILoveAthens

i love athens

Βασίλης Τακτικός

Βασίλης Τακτικός - προσωπικός ιστότοπος

Συνδεδεμένοι

Έχουμε 80 επισκέπτες συνδεδεμένους

Επιισκέπτες

web counter