Υπάρχουσα κατάσταση

Η έλλειψη θεσμικού πλαισίου, σε συνδυασμό με τα ζητήματα ασφάλισης των εθελοντών σε περιόδους επιχειρησιακών αναγκών, εξαιτίας της γενικότερης επικινδυνότητας που εκπηγάζει από το πεδίο δραστηριοποίησης των Οργανώσεων αυτών, δημιουργεί εκ των πραγμάτων ένα εκρηκτικό μείγμα στις σχέσεις συνεργασίας μεταξύ των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών του πεδίου και των Κρατικών Φορέων που επωμίζονται την επιχειρησιακή ευθύνη, (ΓΓΠΠ, ΠΣ κτλ.).

Από μία πρώτη προσέγγιση τα προβλήματα συνεργασίας εδράζονται κυρίως στην έλλειψη θεσμικού πλαισίου, που οδηγεί στον αποκλεισμό από την επιχειρησιακή δράση των Οργανώσεων, που για έναν μεγάλο αριθμό από αυτές, αποτελεί το κύριο έργο τους.

Επίσης, η ενασχόληση των Οργανώσεων αυτών με την παγκόσμια κοινότητα του πεδίου, δημιουργεί περαιτέρω προβληματικούς συσχετισμούς, καθόσον στα προηγμένα κράτη του δυτικού κόσμου στα οποία ανήκει και η Ελλάδα, οι εθελοντές αποτελούν το σημαντικότερο επιχειρησιακό τμήμα, σε περιόδους καταστροφών και εκτάκτων αναγκών. Στην χώρα, οι Οργανώσεις του πεδίου, είναι αποκλεισμένες από το επιχειρησιακό επίπεδο, πράγμα το οποίο τις αποστερεί από την καταστατική τους δράση. Δράση η οποία όμως έχει εγκριθεί από την Πολιτεία ως νόμιμη και τελικά γίνεται αποδεκτή, την ώρα της κρίσης, αλλά πλέον χωρίς σχεδιασμό, χωρίς συντονισμό, χωρίς ασφάλεια, με τα γνωστά αποτελέσματα.

Με αυτούς τους όρους φαίνεται αναγκαίο να τεθεί το όλο ζήτημα σε μηδενική βάση, με τα εξής ζητούμενα:

• Η πολιτεία θεωρεί ότι έχει ανάγκη τις Οργανώσεις αυτές ή όχι;
• Οι κρατικές επιχειρησιακές δυνάμεις είναι απολύτως ικανές από μόνες τους να φέρουν εις πέρας το έργο;
• Ακόμη και αν το ανωτέρω ισχύει με τί κόστος;
• Εάν, αποτελεσματικότητα και κόστος στη χώρα μας είναι απολύτως ικανοποιητικά, γιατί αυτό το μοντέλο δεν ισχύει σε καμιά άλλη προηγμένη χώρα του κόσμου;

Τα ερωτήματα αυτά δεν είναι ρητορικά και πρέπει να απαντηθούν. Οι Οργανώσεις πιστεύουν ότι σε μεγάλο βαθμό έχουν ήδη απαντηθεί από την έκταση των καταστροφών, που υπέστη η χώρα, από τις πυρκαγιές.

Από οικονομικής πλευράς οι Οργανώσεις παραθέτουν στοιχεία βάση των οποίων για παράδειγμα, η διατήρηση μιας εθελοντικής μονάδας πυροσβεστών κοστολογείται σε 20 φορές υποπολλαπλάσιο του ποσού μιας Κρατικής μονάδας. Αυτός είναι ένας από τους κύριους λόγους όπου τα προηγμένα δυτικά κράτη επιχειρούν σε περιόδους κρίσεων κυρίως με άρτια εκπαιδευμένες εθελοντικές δυνάμεις.

Το κατά πόσον τα στοιχεία αυτά είναι κοντά στην αλήθεια και κυρίως με ποιόν τρόπο μπορούν να αποτυπώσουν την γενικότερη υπάρχουσα κατάσταση είναι και αυτό συζητήσιμο καθόσον για να αποτελέσουν βάση επιστημονικής μελέτης για την ασφαλή έκδοση συμπερασμάτων και προτάσεων και μάλιστα χωρίς να ελέγχεται η αξιοπιστία τους, η συλλογή τους πρέπει να γίνει από ανεξάρτητους ελεγκτικούς φορείς και όχι από τον κρατικό μηχανισμό, του οποίου τα στοιχεία, κατά τις οργανώσεις του πεδίου, έχουν αποδειχθεί μέχρι σήμερα αναξιόπιστα.

Σχέσεις

Είναι σαφές ότι αρκετοί κρατικοί υπάλληλοι και οι ηγεσίες τους, είτε λόγω άγνοιας, είτε λόγω αποστροφής προς το Εθελοντικό Κίνημα, τις αρχές της Κοινωνίας Πολιτών και της Κοινοτικής Οικονομικής Ανάπτυξης, βλέπουν με καχυποψία τις εθελοντικές δυνάμεις κάτω από ένα πρίσμα, που διαθλά κινδύνους όπως: την απώλεια την εργασίας τους και αξιοπιστίας τους, την υποκατάστασή τους από τις Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών του πεδίου και άλλα τέτοια τριτοκοσμικά. Άλλοι πάλι, είναι επιφυλακτικοί προς το φαινόμενο, προτάσσοντας, ζητήματα εκπαίδευσης, ετοιμότητας και κυρίως ασφάλισης.

Λόγω των ανωτέρω αντιλήψεων, τα τελευταία χρόνια η Πολιτεία, αγνοεί στο σύνολό τους τις Οργανώσεις, πέραν πάσης λογικής, χάνοντας με αυτόν τον τρόπο μια τεράστια πηγή επικουρικών δυνάμεων, τις οποίες έχει απόλυτη ανάγκη στο έργο της και παρουσιάζεται αδύναμη να προχωρήσει σε έναν ορθολογιστικό σχεδιασμό συνεργασίας με τις όποιες υπάρχουσες, πιστοποιημένες, υψηλού επιπέδου, Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών του πεδίου και να προωθήσει το απαιτούμενο θεσμικό πλαίσιο.

Από την άλλη πλευρά φαίνεται ότι κάποιες Οργανώσεις του πεδίου δεν αντιλαμβάνονται ότι αποτελούν επικουρικές δυνάμεις, που πρέπει να εντάσσονται συντεταγμένα σε ένα γενικότερο επιχειρησιακό σχεδιασμό, μέσα στον οποίο ο κάθε κρατικός υπάλληλος και εθελοντής, γνωρίζει ανά πάσα στιγμή, τι πρέπει να κάνει, πώς και πότε.

Θεσμικό πλαίσιο

Η δημιουργία θεσμικού πλαισίου συνεργασίας των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών του πεδίου με την πολιτεία, αποτελεί το πρώτο ζητούμενο για την ορθολογική κάλυψη των αναγκών του τομέα Πολιτικής Προστασίας.

Η κριτική η οποία υποφώσκει σήμερα για το ζήτημα, αφορά κυρίως στην αποτυχία του γενικότερου σχεδιασμού, ο οποίος κατά πολλούς - είτε αυτοί προέρχονται από τους αρμόδιους επιστημονικούς φορείς είτε από τις Διεθνείς Οργανώσεις - χρειάζεται εκ βάθρων αναδιάρθρωση, προκειμένου να αντιμετωπιστούν η πολυαρχία, η έλλειψη συντονισμού, τα προβλήματα Δημόσιας Διοίκησης, η επιχειρησιακή αναποτελεσματικότητα, κτλ.

Μέσα στο ανωτέρω κλίμα το ζήτημα της συνεργασίας και των σχέσεων μεταξύ Κράτους και Κοινωνίας Πολιτών απλώς συμπληρώνει την όλη κακή εικόνα και περνά σε δεύτερη μοίρα. Μέσα στο ίδιο ακριβώς κλίμα κινούνται και τα ΜΜΕ, και εντέλει ο έλληνας πολίτης ο οποίος παρακολουθώντας τις καταστροφές δεν μπορεί να διανοηθεί ότι η κατάσταση θα ήταν τελείως διαφορετική αν λειτουργούσε το διεθνές μοντέλο, του οποίου κύριο πυλώνα αποτελούν οι εθελοντικές δυνάμεις πρόληψης και καταστολής ακραίων φαινομένων, φυσικών καταστροφών και εκτάκτων αναγκών.

Το πλέγμα των εμπλεκομένων στην αντιμετώπιση τέτοιων κρίσεων είναι τεράστιο: Κοινότητες, Δήμοι, Νομαρχίες, Περιφέρειες, Πυροσβεστικό και Λιμενικό Σώμα, Αστυνομία, Στρατός, Αεροπορία, Δασαρχεία, Νοσοκομεία, Πολεοδομίες, ων ουκ έστιν αριθμός και μέσα σε όλα αυτά: Πανεπιστημιακοί, Εμπειρογνώμονες, Ενεργοί Πολίτες, Οργανώσεις, Εθελοντές, με την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, να καλείται να συντονίσει κατά περίσταση και αποσπασματικά κάθε φορά το όλο αυτό πλέγμα με είκοσι - τριάντα υπαλλήλους προσωπικό.

Είναι ανορθολογικό υπό αυτές τις συνθήκες να υπάρξουν έστω κάποια ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Είναι αδύνατον να λειτουργήσει το οποιοδήποτε σύστημα έξω από τις αρχές: του Cost & Benefit και της αυτοματοποιημένης λειτουργίας.

Με βάση ανεπιβεβαίωτα στοιχεία οι κρατικές δυνάμεις σε περιπτώσεις κρίσεων, της έκτασης και της έντασης αυτών του Σεπτεμβρίου του 2007, είναι υποδεκαπλάσιες των απαιτουμένων.

Λύση του προβλήματος δεν αποτελεί η πρόσληψη και άλλου προσωπικού, προκειμένου να αντιμετωπίζονται τέτοιας σπανιότητας φαινόμενα, διότι το κόστος διατήρησης τέτοιων δυνάμεων είναι δυσβάστακτο όχι μόνο για την ελληνική, αλλά για την οποιαδήποτε δυτική οικονομία. Το αυτό συμβαίνει όχι μόνο με τις μονάδες καταστολής τέτοιων φαινομένων, αλλά και με τις δυνάμεις πρόληψης και ίσως σε αυτό τομέα πολύ περισσότερο. Επίσης η αστικοποίηση των δυνάμεων πρόληψης και καταστολής δυσκολεύει ακόμη περισσότερο το έργο, το οποίο θα ήταν αποτελεσματικότερο μέσω Τοπικών Αυτοδύναμων Συστημάτων. Σε όλα τα ανωτέρω ζητήματα η διεθνείς εμπειρία έχει δώσει απαντήσεις με την ενεργοποίηση και την οργάνωση των πολιτών στην ύπαιθρο και στις περαστικές περιοχές μέσω Οργανώσεων που έχουν ενταχθεί στο γενικότερο σχεδιασμό, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας, (βλέπε το Γερμανικό THW).

Στην χώρα μια τέτοιου είδους λογική φαίνεται να προσκρούει σε συνδικαλιστικές τακτικές πίεσης για την διατήρηση ή και την επέκταση εργασιακών κεκτημένων, αύξηση αποδοχών, κτλ., και στην αντίστοιχη πολιτική προσλήψεων από πλευράς πολιτικής κοινωνίας. Η ένταξη του εθελοντικού δυναμικού των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών σε κάθε περίπτωση, μοιάζει να αποτελεί τροχοπέδη αν όχι ζημιά για τις ανωτέρω επιδιώξεις.

Είναι σαφές ότι η πολιτική απόφαση για την αλλαγή πλεύσης της χώρας στο πεδίο αυτό, βρίσκεται στην καρδιά του ζητήματος του εκσυγχρονισμού των κρατικών δομών. Μια τέτοια αλλαγή, συνοδευόμενη από το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο είναι δεδομένο για τους κατέχοντες τα ζητήματα Πολιτικής Προστασίας, απαιτεί εγκατάλειψη της παλαιοκομματικής λογικής του πολιτικού κόστους. Τα κέρδη για τον άνθρωπο την κοινωνία και το περιβάλλον, θα είναι ορατά, μετρήσιμα και λόγω αυτού υψηλής επικοινωνιακής δυναμικής, η οποία θα είναι ικανή να αναστρέψει το οποιοδήποτε πιθανόν κλίμα δημιουργείται από συντεχνιακά κέντρα.

Δυστυχώς, από την έρευνα, δεν προέκυψε καμία επιστημονική μελέτη για την χώρα στην οποία να βασιστεί κανείς ώστε να προσφέρει κάποιους συντελεστές, αριθμούς ή ασφαλή συμπεράσματα, ώστε η περιγραφή της κατάστασης να είναι περισσότερο σαφής και συγκεκριμένη, πέρα μιάς γενικής πληροφόρησης για τα προβλήματα του πεδίου, άλλωστε οι σχέσεις μεταξύ Κρατικών Φορέων του πεδίου και Επιστημονικών και Ερευνητικών Ιδρυμάτων είναι πανομοιότυπες με αυτές μεταξύ Κρατικών Φορέων και Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών του πεδίου.

Το ζήτημα της έλλειψης θεσμικού πλαισίου και της απόφασης υιοθέτησης των διεθνών μοντέλων για την Πολιτική Προστασία, σε μεγάλο βαθμό εδράζεται στην έλλειψη ειδικών προκαταρτικών μελετών για το πεδίο, τόσο από επιχειρησιακής, όσο και από και από οικονομικής πλευράς, όπως:

1. Αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης του κρατικού μηχανισμού
2. Αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης των εθελοντικών δυνάμεων
3. Συμπεράσματα, Αντιμετώπιση Προβλημάτων, Πόροι και Προτάσεις
4. Νέος Εθνικός Σχεδιασμός

Η έλλειψη των ανωτέρω στοιχείων τα οποία θεωρούνται προαπαιτούμενα αποτελεί τροχοπέδη για οποιαδήποτε πρόταση τεθεί προς την κατεύθυνση της επίλυσης του ζητήματος. Το πεδίο πάντως θεωρεί ότι τα συμπεράσματα που θα προκύψουν από αυτές τις μελέτες θα είναι σε τέτοιο βαθμό αποκαλυπτικά για την επάρκεια του συστήματος, που απλώς και μόνο αυτά, θα οδηγήσουν στην ανάγκη γιά έναν Νέο Εθνικό Σχεδιασμό στο ζήτημα της Πολιτικής Προστασίας.