Εν όψει της συζήτησης στη Βουλή του σχεδίου νόμου για την «κοινωνική οικονομία και κοινωνική επιχειρηματικότητα» η Διαρκής Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής κάλεσε την Τετάρτη 24 Αυγούστου στη συνεδρίασή της, το Πανελλήνιο Παρατηρητήριο και τον εκπρόσωπό του Βασίλη Τακτικό προκειμένου να εκθέσει τις απόψεις του Παρατηρητήριου.

Ο Βασίλης Τακτικός αφού ευχαρίστησε την επιτροπή για την πρόσκληση συμμετοχής στο διάλογο, αναφέρθηκε στο προτεινόμενο νομοσχέδιο υποστηρίζοντας ότι, το περιεχόμενο του νομοσχεδίου όπως έχει διαμορφωθεί μέχρι αυτό το στάδιο πολύ μικρή σχέση έχει με το όλον της κοινωνικής οικονομίας και κοινωνικής επιχειρηματικότητας κι αυτό διότι, λαμβάνοντας υπόψη τα δύο πρώτα άρθρα του νομοσχεδίου 1,2 και τα άρθρα 7 και 8:

1. «Κοινωνική Οικονομία» είναι το σύνολο των οικονομικών, επιχειρηματικών,παραγωγικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, οι οποίες αναλαμβάνονται από νομικά πρόσωπα ή ενώσεις προσώπων, των οποίων ο σκοπός είναι η επιδίωξη του συλλογικού οφέλους και η εξυπηρέτηση γενικότερων κοινωνικών συμφερόντων.

2. «Φορέας Κοινωνικής Οικονομίας» νοείται κάθε φορέας που προάγει την κοινωνική ωφέλεια, την κοινωνική προσφορά και την αλληλεγγύη, με καταστατικό σκοπό την παροχή αγαθών και υπηρεσιών κοινωνικού και συλλογικού σκοπού. Οι φορείς αυτοί λειτουργούν βασιζόμενοι στη δημοκρατική και συμμετοχική μορφή διαχείρισης.

3. «Κοινωνική Φροντίδα» νοείται η παραγωγή και παροχή αγαθών και υπηρεσιών υγείας - πρόνοιας για συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού, όπως οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες, τα βρέφη, τα παιδιά, τα άτομα με αναπηρίες, οι χρόνια ασθενείς.

4. Οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης (ΚΟΙΣΠΕ) θεωρούνται αυτοδικαίως Κοιν. Σ. Επ. Ένταξης και υπάγονται στις διατάξεις του παρόντος νόμου υπό την επιφύλαξη όσων ορίζει το άρθρο 12 του Ν. 2716/1999.

Περιοριστικό και νεφελώδες το υπό συζήτηση νομοσχέδιο
Σύμφωνα με τα παραπάνω, έχουμε μπροστά μας ένα νομοσχέδιο νεφελώδες στο γενικό πλαίσιο προσδιορισμού και στο τι ακριβώς είναι η κοινωνική οικονομία ενώ ταυτόχρονα είναι περιοριστικό σε ότι αφορά τους συμμετέχοντες φορείς στην κοινωνική οικονομία. Περιορίζεται μόνον στους ΚοΙΣΠΕ. (Κοινωνικούς συνεταιρισμούς) αποκρύπτοντας όλες τις άλλες νομικές μορφές κοινωνικής επιχειρηματικότητας που υπάρχουν όπως, ιδρύματα, συλλόγους, Αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρίες. Παραπάνω από 10.000 φορείς σε όλη την Χώρα. Έχουμε δηλαδή μια στρέβλωση και αποπροσανατολισμό στο τι είναι κοινωνική οικονομία τουλάχιστον σε σχέση με όλο τον δυτικό κόσμο, όπου η κοινωνική οικονομία εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο του τρίτου τομέα της οικονομίας, ανάμεσα στο κράτος και την αγορά .

Με βάση τα διεθνή πρότυπα, όταν μιλάμε για Κοινωνική οικονομία, πρόκειται κυρίως για τον μη κερδοσκοπικό τομέα της οικονομίας, που ορίζεται όχι μόνο από το σκοπό των παρεχόμενων αγαθών και υπηρεσιών, αλλά από τον κοινωνικό χαρακτήρα στους συμμετέχοντες στο υποκείμενο της επιχειρηματικότητας.

Δεν μπορεί για παράδειγμα να χαρακτηριστεί κοινωνική επιχείρηση ένα νοσοκομείο η ένα σχολείο μόνο και μόνον επειδή έχει ένα κοινωφελή σκοπό αλλά χρειάζεται μια τέτοια επιχείρηση που να ενσωματώνει κοινωνικό κεφάλαιο συμμετοχής, αλληλεγγύης και εθελοντισμού, είτε με την μορφή δωρεών, χορηγιών είτε με την μορφή προσφοράς εθελοντικής εργασίας.

Η κοινωνική επιχείρηση, δεν ορίζεται μόνο από το επιχειρηματικό της αντικείμενο, αλλά από το υποκείμενο της επιχειρηματικότητας και τους συμμετέχοντες στη σύνθεση του κεφαλαίου, από την ενσωμάτωση του κοινωνικού κεφαλαίου, την αλληλεγγύη, την συνεργασία και τον εθελοντισμό στην επιχειρηματικότητα, συντελεστές που μετασχηματίζουν αυτή την σχέση σε πόρο προστιθέμενης αξίας με άμεση αντανάκλαση στη μορφή της επιχειρηματικότητας και σε μείωση του κόστους ανταλλαγών προς όφελος των κοινωνικά αδύναμων ομάδων.

Επίσης, συγκριτικό πλεονέκτημα της κοινωνικής οικονομίας -με δεδομένο το χαμηλό κόστος- είναι οι επενδύσεις σε τομείς που είναι κοινωνικά χρήσιμοι αλλά δεν παρέχουν το κέρδος, ως ισχυρό κίνητρο για επενδύσεις.

Αυτή θα όφειλε να είναι η προσέγγιση ενός νομοσχεδίου της κοινωνικής οικονομίας, για να απελευθερώσει δημιουργικές δυνάμεις προσφοράς και κοινωνικής αλληλεγγύης και όχι ένας ορισμός που αφήνει διάπλατα τα περιθώρια στις ΔΕΚΟ και σε καμουφλαρισμένες ιδιωτικές κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, να το «παίζουν» κατά το δοκούν κοινωνικές επιχειρήσεις με στόχο τους πόρους του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου.

Ας αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος
Πάνω σε αυτό το νεφελώδες πλαίσιο στήθηκαν στο παρελθόν όλες οι φάμπρικες απορρόφησης κοινοτικών προγραμμάτων και οι «αρπακτές» και δεν μπορεί ακόμη να διευκολύνεται αυτή η συμπεριφορά από ένα νομικό και θεσμικό έλλειμμα.

Δεν επιτρέπεται το νέο νομοσχέδιο να περιχαρακώνει ένα κακό παρελθόν αλλά οφείλει, να ενθαρρύνει και να προωθεί τις κοινωνικές συλλογικότητες στην συμμετοχή στη κοινωνική επιχειρηματικότητα και την διάχυση γνώσης με στόχο την ανάπτυξη σχετικών δραστηριοτήτων.

Ας μην ξεχνάμε το πρόσφατο παράδειγμα του Υπουργείου Εργασίας, με το πρόγραμμα κοινωφελούς εργασίας όπου, γίναμε μάρτυρες ακόμη μιας προσπάθειας μονοπώλησης των προγραμμάτων αυτών είτε από τις κρατικές συντεχνίες είτε από τις στημένες ΜΚΟ των Δήμων, που επιχειρήθηκαν εις βάρος πάλι των γνήσιων εθελοντικών και συλλογικών οργανώσεων να μονοπωλήσουν το πρόγραμμα.

Ο νέος νόμος δεν μπορεί να καλύπτει ή να συγκαλύπτει τέτοιες συμπεριφορές με μια κρατικότροπη και αγοραία αντίληψη, αφήνοντας περιθώρια για πολλές εκτροπές και διαιωνίζοντας το θεσμικό έλλειμμα στη χώρα μας σε σχέση με το ζήτημα της κοινωνικής οικονομίας. Και προκειμένου να μην ξαναγινεί κάτι τέτοιο, ο νόμος οφείλει να είναι σαφής στο τι είναι και τι δεν είναι κοινωνική επιχείρηση και να μην αφήνει να χαρακτηριστεί ως κοινωνική επιχείρηση μία ΔΕΚΟ όπως έγινε πολλάκις στο παρελθόν.

Το σχέδιο νόμου που έχουμε μπροστά μας, είναι προφανές ότι εκπονήθηκε από το ίδιο «διακομματικό μανδαρινάτο» που χειρίστηκε και χειρίζεται για πολλά χρόνια τα κονδύλια του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου στο υπουργείο εργασίας, με τα γνωστά απαράδεκτα αποτελέσματα. Την μεταφορά πόρων του ΕΚΤ που προορίζονται για τις κοινωνικά αδύναμες ομάδες προς τις προνομιούχες συντεχνίες του δημοσίου και των ΔΕΚΟ. Ένα νομοθέτημα που περιχαρακώνει και διασφαλίζει ένα κατεστημένο χωρίς καμία πνοή πολιτικής καινοτομίας και ενσωμάτωσης του κοινωνικού κεφαλαίου σε μια δημιουργική παραγωγική διεργασία.

Το Πανελλήνιο Παρατηρητήριο, έχει τεκμηριώσει αυτή την αντισυμβατική μεταφορά πόρων του ΕΚΤ για ανάγκες του κράτους στο τομέα της διαχείρισης ανθρώπινων πόρων και δια βίου μάθησης, προς την εξυπηρέτηση συντεχνιακών συμφερόντων και δεν θα σταματήσει να ενημερώνει τους πραγματικούς δικαιούχους και τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών για αυτή την διαρκώς επιχειρούμενη εκτροπή.

Διαβάστε επίσης: Τι είναι κοινωνική οικονομία /  Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο 2007-2013